URRITASUN
PSIKIKOA
DOWN
SINDROMEA
Zer
da?
Down sindromea 21. kromosoma bikotean agertutako kromosoma extra baten
presentziak eragindako nahaste genetikoa da, 21. bikoteko trisomia delakoa,
alegia. Nahaste honek kasu bakoitzaren arabera aldakorra den atzerapen mentala
du ezaugarri, baita zenbait ezaugarri fisiko deigarri ere.
Ezaugarriak
Down Sindromea gaisotasun bat baino, sindrome genetiko bat bezala definitu dezakegu. Eta honetan maila desberdinak aurkitzen dira.
Hots, atzerapen sakonagoa dutenak edo atzerapen arinagoa dutenak.
Down sindromea duten pertsonen ezaugarri nagusienak hauek dira:
- Aurpegiera
Gainera, bihotzeko gaisotasunak ikusmen eta entzumen
urritasunak, hesteetako arazoak eta infekzioak izateko
arrisku handiagoa izaten dute pertsona hauek.
Aurpegiko ezaugarriak ondorengoak dira:
- aurpegi era borobila
- begi, sudur eta
belarri txikiak
- ahoaren tamaina ere txikia da mihiaren tamainarekin konparatuz gero; hau dela eta ahoa zabalik izateko joera dute eta hortik hartzen dute arnasa eta horrenbestez ahoko eta eztarriko infekzioak areagotu egiten zaizkie eta hauek belarrietara zabaltzen dira.
Oinetan ere lehenengo eta bigarren
behatzen artean banaketa handia ematen da.
Hipotonia muskularrak, tonu muskular
baxua dutela esan nahi du, horrenbestez garapen motoreageldoagoa izaten da, eta artikulazio
arazoak izaten dituzte.
Guzti honek, pertsona hauen bizi itxaropena 50-60 urte artekoa izatea suposatzen du. Baina horrek ez du esan nahi datu hauek beti zehatz ematen direnik, askotan luzatu edo laburtu ere egin daiteke.
Guzti honek, pertsona hauen bizi itxaropena 50-60 urte artekoa izatea suposatzen du. Baina horrek ez du esan nahi datu hauek beti zehatz ematen direnik, askotan luzatu edo laburtu ere egin daiteke.
Bestalde esan beharra dago ez dela erlaziorik ematen Down Sindromea duten
pertsonen kanpo ezaugarri (ezaugarri fisikoak) eta inteligentzia
mailaren (adimen garapenaren) artean.
Hau da, pertsona batek oso ezaugarri fisiko nabarmenak baditu, ez du esan
nahi adimen atzerapen handia duenik.
Zer atsegin
zaie, zer egiten dute ongi?
* Bestearen pertzepzio emozional egokia
dute. Down-en sindromea duten haurrek enpatia egokia dute, halaber.
Izan ere, gaitasun horrek, gizarteratzea bultzatu ez ezik,
gainerako haurrekiko nahiz helduekiko harremanak izateko bidea ematen
die.
* Imitatzeko trebetasun handia dute.
Egoera indibidualetako eta taldean finkatutako jarraipideak eta arauak
imitatzeko gai dira, eta hori guztiz erabilgarria da ikaskuntza
bultzatzeko.
* Oro har, hizkuntzaren ulermen egokia
dute; horri esker ongi moldatzen dira ingurunean eta ongi ulertzen dituzte
bertan aurkitutako egoerak.
* Ikusizko pertzepzio eta ikusizko
oroimen egokiak dituzte, asoziazioak egiteko, forma desberdinak
antzemateko,
eginkizun grafikoak burutzeko eta
abarrerako modua ematen dietenak.
* Trebatuz gero eta irakatsiz gero,
lanarekiko zaletasuna hartu ohi dute.
* Eskuarki, ongi moldatzen dira
eskola-ingurunean, jarraipide egokiak eta behar adinako denbora ematen
baldin bazaie batik bat.
Zer-nolako eragozpenak
dituzte?
* Oro har, arazo handiagoak izaten
dituzte gauzak adierazteko ulertzeko baino. Normalean eragozpenak izaten
dituzte hitzegiteko eta gainerako haurrek baino beranduago eskuratzen
dute hizkuntza. Hitzezko mintzaira ulertzeko gaitasuna, berriz,
adieraztekoa baino askoz hobea da.
* Mugimenezko adierazpenari dagokionez, arazoak
izaten dituzte motrizitate finean, eskolako hainbat tresna erabiltzerakoan
(pinturak, guraizeak, etab.), zenbait trebetasun eskuratzerakoan, hala
nola, lotzerakoan eta askatzerakoan, etab. Hori dela-eta, trebakuntza
handiagoa behar dute alor horietan.
* Eragozpen handiagoak izaten dituzte
entzumenezko oroimen eta pertzepzioan ikusizko pertzepzioan
baino, trebeagoak baitira bigarrenean. Hori horrela izanik,
askoz errazago ikasten dute irakasterakoan entzumenezko baliabideak
erabili beharrean ikusizkoak erabiltzen baditugu.
* Sarritan, bakarrik lan egiteko eta
taldeari adierazitako jarraipideak betetzeko arazoak izaten dituzte.
* Jolasean ari direla nahiz eginkizunen
bat burutzen ari direla, arazoak izan ditzakete kontzentratzeko edo epe
jakin batez arreta jartzeko.
Nola lagun diezaiekegu?
* Eskuarki, Haur-Hezkuntzako 2. zikloko
helburu eta edukinak Down-en sindromea duten haurrek eskolan lantzeko
egokiak dira, baina zenbait kasutan, eskolako gainerako kideek baino
denbora luzeagoa beharko dute helburu eta edukin horiek eskuratzeko.
* Ikasgelako iharduera, egoera eta
elkarreraginak guztiz aberasgarriak dira Down-en sindromea duten
haurren gizarte-komunikazioa eta ezagutza-alorreko
garapena bultzatzeko.
* Down-en sindromea duten haurrek emaitza
hobeak lortzen dituzte ikaskuntzan, baldin eta:
- Eginkizuna aurkezteko ikusizko laguntzak erabiltzen badira,
hala nola, grafiak, marrazkiak, seinaleak,...
- Hitzegiteaz gain, mintzaira adierazgarriagoa
erabiltzen badugu, hau da, eskuekin keinuak egiten baditugu.
Laguntzeko, ondokoak konpentsatu behar ditugu:
*Arreta, Pertzepzioa eta Motibazioa.
Horretarako ondoko iharduerak burutu behar dira:
- Berdinak diren gauzak elkartu, objektuak, marrazkiak, lotoak,
etab. parekatu.
- Sailkatu
- Berdinak edo eta antzekoak direnak hautatu
- Objektuak, ekintzak izendatu
*Autonomia eragiten duten trebetasunak.
* Adierazpen-mintzairaren
garapena.
* Mugimenezko trebetasunak.
* Arreta eta kontzentrazio-azturen
garapena.
Esku-hartzerako eta laguntzarako
jarraipide hauek kontuan hartuta:
*Helburu berbera lortzeko iharduera
desberdinak prestatu behar ditugu.
*Iharduera laburrak proposatu.
*Gizarte errefortzuak erabili behar
ditugu: irribarre egin behar diogu, begiratu, alboan izan, etab.
*Iharduerak burutzerakoan ahal bait
gehien lagundu.
*Iharduerak burutzeko behar diren
materialak egokitu behar ditugu, ikusizko pertzepzioa indartuz.
*Haurren interesa pizteko asmoz,
ikusizko errefortzuak erabili behar ditugu, hala nola, txartelak, seinaleak,
argazkiak.
*Laguntza fisikoa eman, hitzezko
argibideak eman eta eredu gisa agertu behar dugu zenbait
ihardueratan.
INFORMAZIO GEHIGARRIA
- FLOREZ, J; TRONCOSO, M.V. (1991). Síndrome de Down y educación. Fundación S.Dwon Cantabria. Bartzelona: Salvat.
- PEREIRA, J. (1987). Síndrome de Down: Programa de Acción Educativa Madril: Ciencias de la Educación Preescolar y Especial.
- GARCIA ESCAMILLA, S. (1988). S’ndrome de Down. Avances médicos y psicopedagógicos. Bartzelona: Fundació Catalana Síndrome de Down.
- HURTADO MURILLO, F. (1993). Estimulación temprana y síndrome de Down: Programa práctico para el lenguaje expresivo en la primera infancia. Valentzia: Promolibro.
- http://urratsezurrats.blogspot.com.es/2009/01/zer-da-down-sindromea-21.html
- http://mintegi.blogspot.com.es/2007/05/ezaugarriak.html
- FLOREZ, J; TRONCOSO, M.V. (1991). Síndrome de Down y educación. Fundación S.Dwon Cantabria. Bartzelona: Salvat.
- PEREIRA, J. (1987). Síndrome de Down: Programa de Acción Educativa Madril: Ciencias de la Educación Preescolar y Especial.
- GARCIA ESCAMILLA, S. (1988). S’ndrome de Down. Avances médicos y psicopedagógicos. Bartzelona: Fundació Catalana Síndrome de Down.
- HURTADO MURILLO, F. (1993). Estimulación temprana y síndrome de Down: Programa práctico para el lenguaje expresivo en la primera infancia. Valentzia: Promolibro.
- http://urratsezurrats.blogspot.com.es/2009/01/zer-da-down-sindromea-21.html
- http://mintegi.blogspot.com.es/2007/05/ezaugarriak.html
